Επίσκεψη στην όπερα

Εδώ στη Βιέννη η όπερα είναι στο κέντρο της ζωής.

Δεν είναι μόνο ότι το κτήριο της Κρατικής Όπερας βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στα μέσα της Ringstrasse, κάτι σα να λέμε Σύνταγμα στα καθ' ημάς. Η θέση του κτηρίου αντικατοπτρίζει απλά τη θέση που έχει η όπερα ως τέχνη αλλά και η κλασσική μουσική εν γένει στη ζωή των Βιεννέζων.

Εξάλλου η Βιέννη δεν έχει μόνο μια όπερα. Υπάρχουν η Λαϊκή Όπερα, το Theater an der Wien που είναι και το θέατρο που έκανε πρεμιέρα ο Μαγικός Αυλός του Mozart, και η Όπερα Δωματίου, για να μην πούμε για τις δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, αίθουσες συναυλιών που είναι διάσπαρτες σε όλη την πόλη.

Όπως καταλαβαίνει κανείς οι Βιεννέζοι αγαπούν πολύ τη μουσική. Ή μάλλον δε μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτήν! Η σύγκριση με τη χώρα μας είναι μελαγχολική: Ένας φίλος μου με ρωτούσε πρόσφατα πόσες όπερες έχει η Ελλάδα, και όταν του απάντησα ότι έχει μόνο μία, και με τα προβλήματα που κάθε τόσο αντιμετωπίζει η Λυρική Σκηνή, έμεινε με το στόμα ανοικτό.

Το κτήριο της Κρατικής Όπερας είναι επιβλητικό. Χτισμένο στη δεκαετία του 1860-1870, αυτό που εντυπωσιάζει πέρα από την πρόσοψη, είναι το μέγεθός του. Είναι ένα κτήριο που έχει τεράστιο μήκος αλλά και πλάτος. Το επόμενο κτήριο στο βάθος της Kaerntnerstrasse, του δρόμου που είναι στο πλάι της Όπερας, είναι το ξενοδοχείο Sacher, γνωστό και από το γλυκό Sachertorte.

Προχθές επισκέφηθηκα λοιπόν την Όπερα σα θεατής της παράστασης της όπερας του Richard Wagner "O ιπτάμενος Ολλανδός".

Σαν κλασσικός Έλληνας, δεν είμαι κανένας μεγάλος φίλος του Wagner. Αντίθετα τα έργα του τα βρίσκω στομφώδη και εθνικιστικά. Είναι βέβαια γνωστό ότι ο Wagner, πέρα από πολύ μεγάλος συνθέτης και διανοητής του 19ου αιώνα, υπήρξε τρομερός εθνικιστής και επίσης μεγάλος αντισημίτης. Επίσης είναι και το μεγάλο θέμα της διάρκειας. Κάθε όπερα από τις πολύ μεγάλες και γνωστές του Wagner υπερβαίνει σε διάρκεια τις 2 με 3 ώρες και φτάνει τις 5, ενώ οι "Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης" φτάνουν τις 5 ώρες και 45 λεπτά!Χαρακτηριστικό είναι ότι οι παραστάσεις αυτών των έργων ξεκινούν πολύ νωρίς το απόγευμα, γύρω στις 5 και τελειώνουν στις 11 περίπου τη νύχτα.

Όμως ο "Ιπτάμενος Ολλανδός" δεν είναι τόσο μεγάλος σε διάρκεια. Είναι μια μονόπρακτη όπερα η οποία διαρκεί περίπου 2.30 ώρες. Την είχα ξαναδεί ακόμα μια φορά στην Αθήνα, όταν είχε ανέβει από τη Λυρική Σκηνή στη δεκαετία του 90. Ήτανε μια παράσταση που είχε ανέβει στο Ολύμπια και τους μόνους που θυμάμαι ως σολίστες ήταν η Ευαγγελία Αντωνίνη στο ρόλο της Senta, μια Ελληνίδα δραματική σοπράνο που τότε τραγουδούσε στην όπερα του Kassel, όπως και ο Αντώνης Κορωναίος στο ρόλο του Steuermann. Διηύθυνε ο Λουκάς Καρυτινός.

Η τότε παράσταση δε μπορώ να πω ότι με είχε ενθουσιάσει, ήταν όμως ένα επίτευγμα για τα δεδομένα και τις δυνατότητες της κρατικής μας όπερας. Και αυτό για το λόγο ότι στο Ολύμπια είναι σχεδόν αδύνατο να ανεβάσει κανείς μια όπερα που απαιτεί ένα μεγάλο ορχηστρικό σύνολο λόγω του μεγέθους του θεάτρου. Η μπούκα της ορχήστρας είναι τόσο μικρή, που μόλις και μετά βίας χωράει την ορχήστρα στις όπερες του βερισμού (Puccini, Cilea, Giordano κλπ.) και μάλιστα πολλές φορές με περικοπές! Το μπαλλέτο βέβαια, πάντα κάνει τις παραστάσεις του χωρίς τη συνοδεία ζωντανής ορχήστρας, πράγμα που κάνει το θέαμα να χάνει ένα από τα βασικά του χαρακτηριστικά: Αυτό της αμεσης επικοινωνίας με το θεατή.

Στην Όπερα λοιπόν της Βιέννης αυτά τα μειονεκτήματα δεν υπάρχουν. Οι όπερες του Wagner, του Strauss, και όλων των μεγάμων συνθετών παίζονται μόνιμα στο θέατρο κάθε χρονιά.

Και βέβαια, δε γίνονται συνεχώς καινούργια ανεβάσματα. Η σκηνοθεσία είναι μία, η οποία επαναλαμβάνεται πολλές φορές. Αυτό που αλλάζει είναι οι ερμηνείες. Το ίδιο έργο παρουσιάζεται με συνεχώς ανανεούμενο καστ και υπό τη διεύθυνση άλλων μαέστρων.

Θα μου πείτε πώς συντηρείται το ενδιαφέρον του κοινού, να βλέπει συνεχώς το ίδιο θέαμα.

Αυτό συμβαίνει γιατί το κοινό αγαπάει τόσο πολύ την όπερα, που πηγαίνει όχι να δει κάτι καινούργιο απαραίτητα ως θέαμα, αλλά να χειροκροτήσει σημαντικούς καλλιτέχνες.

Μη φανταστεί κανείς όμως, ότι δε δίνεται καμμιά σημασία στη θεατρική υπόσταση της όπερας. Κάθε άλλο. Η εποχή που συνέβαινε κάτι τέτοιο έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Και μια απόδειξη ήτανε η εξαιρετική παράσταση που παρακολούθησα.

Κατά τη διάρκεια της καταπληκτικής ουβερτούρας, οι ναύτες του πλοίου του Ολλανδού, παρουσιάζονται στη σκηνή, πάνω σε ένα καταπληκτικό σκηνικό που παρουσιάζει το πλοίο του Ολλανδού. Ένα σκηνικό φτιαγμένο από ξύλο, το οποίο στη δεύτερη σκηνή, όπου τραγουδάει η Senta, με μια καταπληκτική μετατροπή, παρουσιάζει τα διαμερίσματα της Senta, κόρης του Daland, που τραγουδάει για τον έρωτά της και την αφοσίωσή της στον Ολλανδό. Το σκηνικό αφήνει να φανεί όλο το βάθος της σκηνής του θεάτρου, που είναι εντυπωσιακό.

Έμεινα αποσβολωμένος να παρακολουθώ την παράσταση και δεν κουνήθηκα από τη θέση μου παρά μόνο αφού τελείωσε. Η ένταση της μουσικής και το τραγούδι των τραγουδιστών, που ομολογώ ότι δεν ήξερα κανέναν τους, με συνεπήραν.

Ο μεγάλος πρωταγωνιστής της παράστασης βέβαια ήτανε ο Ολλανδός, ο οποίος τραγούδησε τη μεγάλη άριά του με σιγουριά και δυναμισμό.

Η Senta τραγούδησε με άψογη τεχνική και εκφραστικότητα ένα ρόλο πολύ δύσκολο για τη σοπράνο που απαιτεί μεγάλες αντοχές, από το φόρτε στο απόλυτο πιανίσιμο.

Το ίδιο και Ο Daland, ένας σπουδαίος μπάσος, που θα γίνει πολύ καλύτερος όταν ωριμάσει λίγο ηλικιακά.

Ο μόνος που υστέρησε λίγο ήταν ο Erik, ο τενόρος της παράστασης, που ακούστηκε λίγο κουρασμένος.

Η χορωδία ήταν καταπληκτική και τραγούδησε τα σπουδαία και διάσημα μέρη της με πολύ μεγάλη εκφραστικότητα.

Τέλος η ορχήστρα ήταν επίσης σπουδαία. Έπαιξε την ουβερτούρα πολύ ωραία αλλά και στο υπόλοιπο της παράστασης απέδωσε όλα τα χρώματα της μουσικής του μεγάλου συνθέτη στο ακέραιο.

Παρακολουθώντας τέτοιες παραστάσεις στη Βιέννη πολλές φορές με πιάνει μελαγχολία για τη μουσική κατάσταση στη χώρα μου. Δεν είναι μόνο η κατάσταση του κτηρίου της κρατικής μας όπερας που είναι απαράδεκτη, είναι κυρίως το θέμα της μουσικής μας παιδείας σα λαού.

Επειδή όμως το θέμα είναι πολύ μεγάλο και επειδή πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσω αυτό το ποστ, σταματάω εδώ. Θα επανέλθω όμως.

Για το τέλος ολίγη από Ολλανδό