Ψυχή βαθιά

Αυτές τις μέρες πήγα και είδα την ταινία του Βούλγαρη που έχει θέμα τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα αμέσως μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου.

Δεν προέρχομαι από οικογένεια με αριστερές καταβολές και ούτε υπήρξε κάποιος από την οικογένειά μου που πολέμησε με κάποια από τις δύο πλευρές. Τα περισσότερα πράγματα που ξέρω γι αυτόν τον πόλεμο τα έμαθα από τη σκοπιά της Αριστεράς, από την πρώτη στιγμή της πολιτικής μου ένταξης σε αυτή. Τα ονόματα με τα οποία ήταν γνωστά τα στελέχη του ΚΚΕ, όπως ο καπετάν-Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης), τα σημάδια που ο πόλεμος αυτός άφησε στις ζωές των ανθρώπων, οι εξόριστοι που έκαναν να δουν τις οικογένειές τους πάνω από μισό αιώνα, πολλοί από αυτούς μάλιστα δεν κατόρθωσαν ποτέ να γυρίσουν στην πατρίδα. Μα πιο πολύ από όλα, τα σημάδια του εμφύλιου έφτασαν σε μένα μέσα από τον τρόπο που η Αριστερά, παρά το γεγονός ότι είχαν περάσει τόσα χρόνια από όλα αυτά, συνέχιζε να οργανώνει τη δουλειά της. Υπήρχε διάχυτη, τουλάχιστον τα χρόνια της δεκαετίας του '80 που εγώ ήμουν μέλος της ΚΝΕ, η άποψη ότι τα στελέχη πρέπει να παραμένουν μυστικά και η δουλειά τους ήταν κάτι που κρατούνταν επτασφράγιστο μυστικό πολλές φορές, για να διαφυλάξουν το κόμμα σε μια περίπτωση που τα πράγματα αλλάξουν και περάσει ξανά στην παρανομία.

Θυμάμαι επίσης μια φορά, πρέπει να ήμουνα 18 ή 19 χρονών, που επισκέφτηκα τη Μακρόνησο σε μια εκδρομή οργανωμένη από το ΚΚΕ και όπου είχα την ευκαιρία να γνωρίσω έναν αυθεντικό Μακρονησιώτη. Η συνάντηση μαζί του ήταν συγκλονιστική, καθώς άκουσα από κοντά αυτά που αυτοί οι άνθρωποι πέρασαν μόνο για να υπερσπιστούν τις ιδέες τους.





Έχουν περάσει πολλά χρόνια που έχω φύγει από το ΚΚΕ και άλλα τόσα που δεν έχω ακούσει τα δύο παραπάνω τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου. Όμως εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να με συγκινούν. Ο εθνικός διχασμός που προκάλεσε ο εμφύλιος πόλεμος είναι ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, παρών. Υπάρχει στις μνήμες των ανθρώπων αυτών που τα έζησαν και μέσα από ιστορίες πέρασαν σε μας τους νεώτερους. Αλλά πολύ περισσότερο έχουν περάσει στην ιστορία της χώρας μας, μια και την καθόρισαν.

Η ταινία του Βούλγαρη κρατάει ίσες αποστάσεις από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Χωρίς να κρύβει ότι η ματιά του είναι από τη μεριά της Αριστεράς, εξάλλου ο τίτλος "Ψυχή βαθιά" είναι από ένα σύνθημα που έλεγαν οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού, ενδιαφέρεται περισσότερο από τα πολιτικά γεγονότα για τις ανθρώπινες ιστορίες. Εξάλλου η πολιτική έχει σημασία γιατί καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων.

Στον εμφύλιο υπήρξαν νικητές και ητημμένοι. Όμως οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές σε αυτόν τον τόσο σκληρό πόλεμο με κάνουν να ξανασκεφτώ ότι και οι δύο πλευρές ηττήθηκαν. Δε θέλω να πω ότι οι άνθρωποι πολέμησαν για το τίποτα. Ιδωμένος από τη σκοπιά της τότε πολιτικής κατάστασης ήταν μέχρι κάποιο επίπεδο φυσιολογικός αυτός ο πόλεμος. Όμως σήμερα, τόσα χρόνια μετά και με δεδομένη την πορεία της Αριστεράς και του κομμουνιστικού κινήματος, είναι καιρός να ξανασκεφτούμε τι κρατάμε από όλο αυτό.

Η αντίδραση της Αριστεράς ήταν αναμενόμενη. Το βασικό επιχείρημα και αυτό αναμενόμενο: "Δε γίνεται να κάνεις ταινία για τον εμφύλιο με την απουσία της πολιτικής". Και είναι επόμενο να διατυπώνεται έτσι: Τα κόμματα της Αριστεράς κάνουν πολιτική και κρίνουν με αυτόν τον τρόπο το αποτέλεσμα. Όμως ο Βούλγαρης παρουσιάζει ένα καλλιτεχνικό έργο ωριμότητας που σκοπό έχει όχι να δώσει απαντήσεις στο πώς και στο γιατί, αλλά να μας βάλει να σκεφτούμε. Και νομίζω ότι η ταινία του έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από το οποιοδήποτε καταγγελτικό δημιούργημα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

Ενδοοικογενειακή βία

Από "ΤΑ ΝΕΑ" αλίευσα αυτή την είδηση που είναι η συνέχεια ενός περιστατικού που είχε συμβεί πριν από λίγο καιρό και το οποίο με είχε συγκλονίσει όταν το είχα διαβάσει.

Έχω υποστεί ενδοοικογενειακή βία όταν ήμουν μικρός, συγκεκριμένα μέχρι την ηλικία των 9 ετών που χώρισαν οι δικοί μου, και ένα τέτοιο περιστατικό με ευαισθητοποιεί ιδιαίτερα. Διάβασα στα σχόλια κάτω από την είδηση κάποιους που ζητούσαν θανατική καταδίκη για το δράστη. Εδώ παραθέτω την άποψή μου.


Η θανατική ποινή λόγω του οριστικού και αμετάκλητου αποτελέσματος που αποφέρει δεν είναι σε καμμιά περίπτωση αποδεκτή, ακόμα και σε εγκλήματα τόσο ειδεχθή όσο αυτό εδώ. Η θανατική ποινή από την άλλη δεν θα επέφερε κανένα αποτέλεσμα όσον αφορά την καταστολή τέτοιων περιστατικών, με την έννοια ότι ο δράστης εκείνη τη στιγμή βρίσκεται σε κατάσταση παράνοιας. Κατά συνέπεια η θανατική ποινή θα ωφελούσε και θα αφορούσε μόνο την κοινωνία που βλέπει από την κλειδαρότρυπα και τα ανθρωποφαγικά ένστικτά της και καθόλου δε θα απάλυνε τον πόνο της Βαλμπόνας, ούτε θα γυρνούσε πίσω το χρόνο έτσι ώστε να αλλάξει αυτό που έζησε.

Αυτό που πρέπει να γίνει από το κράτος νομίζω είναι να δημιουργηθεί ένα σώμα στο υπουργείο υγείας που θα αφορά αποκλειστικά την ενδοοικογενειακή βία. Το σώμα αυτό θα πρέπει να αποτελείται από ψυχολόγους, ψυχιάτρους και ανθρώπους που είναι με κάποιο τρόπο εξειδικευμένοι στην αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση σε καταγγελίες από περιοίκους για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και πρέπει να δημιουργηθεί ένα σώμα άμεσης επέμβασης με βάση μια καταγγελία. Έτσι μόνο θα μειωθούν αυτά τα περιστατικά και, πολύ περισσότερο, άνθρωποι που βρίσκονται υπό το φόβο της βίας μέσα στην οικογένεια θα ενθαρρυνθούν να μιλήσουν γι αυτά, χωρίς το φόβο που τους δημιουργεί η βία, καθώς θα υπάρχει κάποιος να τους προστατέψει. Επιτέλους πρέπει να υπάρξει και στην Ελλάδα ένας σοβαρός νόμος για την ενδοοοικογενειακή βία και άμεση παρέμβαση χωρίς αναστολές. Τότε μόνο θα μειωθούν αυτά τα περιστατικά και η κοινωνία μας θα γίνει πιο ανθρώπινη."

Πολιτισμός 2

Η αρχική ιδέα για τη δημιουργία αυτής της ανάρτησης ήταν να παρουσιάσω μια αποτίμηση του τι έγινε στον Πολιτισμό τα χρόνια που η Νέα Δημοκρατία ήταν στην κυβέρνηση. Και όπως ανέφερα τα πράγματα που έγιναν ήταν λιγοστά.

Ο απολογισμός μου σταμάτησε στην εποχή Καραμανλή. Και ίσως εκεί να σταμάτησε και η πραγματική προσοχή και σημασία που έδινε το κυβερνών κόμμα στον πολιτισμό. Οι επόμενοι υπουργοί Γιώργος Βουλγαράκης και Μιχάλης Λιάπης δεν τοποθετήθηκαν εκεί με κριτήριο την αγάπη τους και τη γνώση τους για τον πολιτισμό στη χώρα μας. Ο διορισμός τους υπήρξε αποτέλεσμα τήρησης πολιτικών ισορροπιών και η ατζέντα τους υπήρξε σχεδόν κενή. Οι οραματικές εξαγγελίες του προηγούμενου διαστήματος δεν υλοποιήθηκαν. Η Ακαδημία Τεχνών δεν δημιουργήθηκε ποτέ, παρά το γεγονός ότι διορίστηκαν ξεχωριστές επιτροπές για κάθε ένα τομέα. Αυτές συνεδρίασαν κάποιες φορές και έκαναν σοβαρές προτάσεις οι οποίες όμως δεν πραγματοποιήθηκαν. Οι επιχορηγήσεις μειώθηκαν, ήδη από την έλευση στο υπουργείο του Γιώργου Βουλγαράκη, ο οποίος βεβαίως καμμία σχέση δεν είχε με τα πολιτιστικά. Προσπάθησε να συμπεριφερθεί ως καλός μάνατζερ, αλλά από την πρώτη στιγμή φάνηκε προς τα πού πήγαιναν τα πράγματα. Ο Γιώργος Βουλγαράκης μιλούσε πολύ, για να κρύψει μάλλον την ουσία αυτού που είχε να πει: τίποτα...

Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με το Μιχάλη Λιάπη. Ένας υπουργός που σε όλα τα υπουργικά πόστα που του ανατέθηκαν αποδείχτηκε μια μετριότητα, ξαφνικά βρέθηκε σε ένα υπουργείο στο οποίο δεν ήξερε τι να κάνει. Η πρώτη του διαπίστωση ήταν ότι "χωρίς λεφτά δεν μπορούμε να κάνουμε πολιτιστική πολιτική". Παρόλα αυτά, δεν δίστασε να καταρτήσει έναν τεράστιο προϋπολογισμό για τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης τα οποία κυοφορούνταν για περίπου ένα χρόνο και έγιναν σε χρόνο κοντά στις εκλογές για ευνόητους λόγους. Τον προϋπολογισμό αυτόν αναίρεσε ο επόμενος υπουργός Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος υπήρξε και αυτός που τελικά εγκαινίασε το καινούργιο μουσείο.

Επί της ουσίας λοιπόν ουδέν νεώτερον στον πολιτισμό τα χρόνια της Νέας Δημοκρατίας. Οι θεσμικές αλλαγές που εξαγγέλθηκαν δεν έγιναν και η πολιτιστική πολιτική αναλώθηκε σε κινήσεις εντυπωσιασμού όπως ο επαναπατρισμός αρχαίων, ή οι εξαγγελίες δημιουργίας καινούργιων κτηριακών μονάδων, όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Φιξ το οποίο βέβαια κατέληξε σε φιάσκο. Ανίθετα οι άνθρωποι που συνδέθηκαν με τον πολιτισμό ως αξιωματούχοι όπως ο Χρήστος Ζαχόπουλος ή ο Γιώργος Βουλγαράκης ενεπλάκησαν σε σκάνδαλα που συγκλόνισαν τη χώρα. Το επώνυμο σκάνδαλο ο πρώτος, την υπόθεση των Πακιστανών ο δεύτερος, καθώς και την υπόθεση του Βατοπεδίου. Μάλιστα με αφορμή αυτό σε μια συνέντευξή του είχε πει τη ρήση η οποία παραμένει σαν μνημείο αλλαζονίας: "Ότι είναι νόμιμον είναι και ηθικόν".

Η καινούργια κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ μάλλον θα φέρει στο υπουργείο Πολιτισμού τη Μαρία Δαμανάκη, τομεάρχη πολιτισμού μέχρι τώρα. Υποδέχομαι τον ή την καινούργια υπουργό με πολύ μεγάλο σκεπτικισμό γιατί τα πράγμα δεν είναι εύκολα και, κυρίως, για να γίνει έργο στον πολιτισμό πρέπει να αλλάξουν πολλά και κυρίως νοοτροπίες, πράγμα όχι εύκολο μια και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι βολεμένοι στη λιμνάζουσα κατάσταση για χρόνια.

Αλλά κυρίως αυτό που χρειάζεται είναι ένα: Να υπάρξει επιτέλους ένα όραμα για τα πολιτιστικά πράγματα που θα υλοποιηθεί απαρέγκλιτα, από το οποιοδήποτε πρόσωπο. Τέτοιο όραμα είχε μόνο η Μελίνα Μερκούρη από τα χρόνια της ίδρυσης του υπουργείου το 1977.

Update: Και το όνομα αυτού Παύλος Γερουλάνος! Ο καινούργιος υπουργός πολιτισμού, που ανακοινώθηκε το απόγευμα είναι κόντρα στις προβλέψεις ένας άνθρωπος που δεν έχει κάποια προηγούμενη επαγγελματική ενασχόληση με τον πολιτισμό, ούτε κάποια προηγούμενη κυβερνητική εμπειρία. Το βιογραφικό του είναι εδώ. Οι απαιτήσεις μας εξακολουθούν να είναι μεγάλες, το ίδιο και τα προβλήματα. Του εύχομαι κάθε επιτυχία όπως και στην υφυπουργό Άντζελα Γκερέκου