Τυφλότητα

Γνώρισα τον Ζοζέ Σαραμάγκου από μια φίλη πριν από κάτι παραπάνω από μια δεκαετία περίπου. Ήταν τα χρόνια αμέσως μετά το Πανεπιστήμιο και είχα αποκτήσει τη συνήθεια του διαβάσματος της λογοτεχνίας. Εκείνα τα χρόνια αφού είχα με μεγάλο πάθος διαβάσει τα έργα του Μάρκες αλλά και μερικών άλλων Λατινοαμερικάνων, όπως του Κορτάσαρ, του Μπόρχες και κάποια λίγα του Βάργκας Γιόσα, με μεγάλη περιέργεια πήρα ένα από τα πρώτα βιβλία του Πορτογάλου συγγραφέα που εκείνη ακριβώς την εποχή είχε μεταφραστεί στα Ελληνικά, το "Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο" περιμένοντας ότι θα βρω κάτι αντίστοιχο με τα έργα των Λατινοαμερικάνων που ήξερα και κυρίως τη γραφή του μαγικού ρεαλισμού που τόσο με συνάρπαζε.

Ήταν πολύ μεγάλη η έκπληξή μου όταν ανακάλυψα ότι δεν είχε καμμία σχέση με αυτά.
Το συγκεκριμένο βιβλίο, που είχε κάνει μεγάλο σκάνδαλο στην Πορτογαλία και είχε γίνει η αιτία να καταφερθεί με σφοδρότητα εναντίον του Σαραμάγκου η καθολική εκκλησία,

είχε μια ειρωνεία που μου φαινόταν δυσνόητη και μάλιστα πολλές φορές βαρετή. Κατέβαλα μεγάλη προσπάθεια για να το τελειώσω και στο τέλος δε μπορώ να πω ότι ήμουνα και ενθουσιασμένος από αυτό που είχα διαβάσει.

Παρόλα αυτά πήρα και το επόμενο βιβλίο του όταν μεταφράστηκε στα ελληνικά.

Αυτό ήταν το "Περί τυφλότητος", ένα βιβλίο που θεωρώ ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα που έχω διαβάσει. Η ιστορία μιας κοινωνίας που αναίτια και απροειδοποίητα τυφλώνεται, αλλά κυρίως ο τρόπος που ο συγγραφέας σκληρός μπροστά στην ανθρώπινη βλακεία, αλλά και τρυφερός μπροστά στην αδυναμία, είχε προνοήσει για τα πάντα, αλλά και η ειρωνεία του για μια μισητή γραφειοκρατική κοινωνία χωρίς χώρο γι αυτούς που πηγαίνουν κόντρα στο ρεύμα, με άγγιξε πολύ.

Όπως ήταν φυσικό μετά από αυτό το βιβλίο διάβασα και όλα τα υπόλοιπα δικά του που έπεσαν στα χέρια μου. Μεγάλη μου αδυναμία το "Όλα τα ονόματα" αλλά και το "Ο άνθρωπος αντίγραφο". Ο Σαραμάγκου είναι ένας πολύ μεγάλος ποιητής της σύγχρονης εποχής και ένας άνθρωπος βαθιά ουμανιστής όπως είχα και την ευκαιρία να διαπιστώσω από κοντά το 2006 όταν επισκέφτηκε, νομίζω για πρώτη φορά, την Ελλάδα καλεσμένος από την οργανωτική επιτροπή της Πάτρας για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Μάλιστα οι απαντήσεις του στη συνέντευξη τύπου προκάλεσαν την μήνη μιας δημοσιογράφου που ενοχλήθηκε από τα όσα είπε εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σήμερα είχα την ευκαιρία να δω την ταινία που έγινε βασισμένη στο βιβλίο του "Περί τυφλότητος". Σκηνοθέτης της ένας Βραζιλιάνος ο Φερνάντο Μεϊρέλες, ένα όνομα που αποτελούσε εγγύηση σύμφωνα με τον ίδιο το Σαραμάγκου για την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος της μεταφοράς ενός τόσο δύσκολο να μεταφερθεί στο σινεμά βιβλίου.

Ο Μειρέλες έμεινε πιστός στο πνεύμα του δασκάλου, δημιουργώντας εικόνες που σοκάρουν αλλά και μεταφέροντας στο θεατή από την πρώτη στιγμή το άγχος των ανθρώπων που, ο ένας μετά τον άλλο, χάνουν την όρασή τους. Είναι αλήθεια ότι η ταινία στην πρώτη μισή ώρα μπορεί να είναι λίγο δύσκολο να την καταλάβεις. Όμως μετά σε συνεπαίρνει και έχει ένα από τα πιο όμορφα φινάλε που έχω δει τελευταία.

Είναι αλήθεια ότι πήγα να δω την ταινία προκατειλημμένος ότι δε θα μού αρέσει. Είχα διαβάσει πολλές κριτικές σε ελληνικές εφημερίδες που την έθαβαν. Είμαι σίγουρος ότι αυτοί οι άνθρωποι που θέλουν να λέγονται κριτικοί και είναι υπεύθυνοι να κατευθύνουν την κοινή γνώμη, δεν έχουν ιδέα από το έργο του Σαραμάγκου αλλά και από το συγκεκριμένο βιβλίο. Και αποτέλεσμα της άγνοιάς τους αυτής ήταν και τα απαξιωτικά λόγια με τα οποία υποδέχτηκαν την ταινία.

Ας είναι. Η ταινία αυτή είναι από τις πιο επιτυχημένες μεταφορές λογοτεχνικών έργων στον κινηματογράφο και είμαι ευτυχής που την είδα.

Υ.Γ.

Κάποτε ο Μαξ Ρέγκερ, ένας μεγάλος συνθέτης του Μεσοπολέμου από τη Γερμανία έστειλε το ακόλουθο γράμμα σε έναν κριτικό: "Κύριε ..., αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στο πιο απομονωμένο δωμάτιο του σπιτιού μου και έχω μπροστά μου την κριτική που γράψατε για το έργο μου. Σε λίγο θα την έχω από πίσω μου..."